“Tẩu tán” hàng giả - "vùng tối" đang âm thầm lan rộng

Không chỉ gây thiệt hại về kinh tế và môi trường, những hành vi này còn là hồi chuông cảnh báo về một "vùng tối" đang âm thầm lan rộng trong hoạt động kinh doanh và quản lý thị trường.

Hàng nghìn sản phẩm thực phẩm chức năng bị đổ bỏ ra đường ở Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: Hương Giang/TTXVN

Thời gian gần đây, hiện tượng vứt bỏ hàng hóa không rõ nguồn gốc, hết hạn sử dụng, hàng giả, hàng nhái diễn ra trên diện rộng từ các thành phố lớn đến vùng nông thôn. Tại Hà Nội, Đà Lạt, Quảng Nam, Hạ Long... người dân liên tiếp phát hiện các đống hàng hóa bị vứt bỏ tại bãi đất trống, ven đường, bụi rậm hoặc điểm thu gom rác.

Dấu hiệu hoạt động kinh doanh phi pháp

Ngày 21/6, tại tuyến đường Cienco 5 (Hà Nội), người dân đã phát hiện hàng nghìn thỏi son môi Black Rouge bị vứt ngổn ngang. Sản phẩm còn nguyên tem nhãn, bao bì, không có dấu hiệu đã qua sử dụng, gây hoang mang cho người dân.

Cùng thời điểm, tại Đà Lạt, một ô tô lén lút đổ bỏ hàng trăm lọ kem trộn, tinh dầu, dưỡng tóc, nhiều sản phẩm đã quá hạn sử dụng nhưng vẫn giữ nhãn mác tiếng Việt và Hàn Quốc, giá niêm yết từ 1 - 1,2 triệu đồng.

Tại Quảng Nam, người dân xã Tam Thái phát hiện hàng nghìn chai nước mắm bị bỏ trong bụi rậm, thuộc loại đã hết hạn, được xác định từng bán ra thị trường năm 2023. Một vụ khác tại Hạ Long cho thấy hàng nghìn hộp thực phẩm chức năng, mỹ phẩm... bị đổ tại bãi rác phường Hồng Hà.

Các vụ việc diễn ra trong bối cảnh các chiến dịch truy quét hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ đang được đẩy mạnh trên cả nước. Hành vi đổ bỏ hàng hóa như vậy là nỗ lực trốn tránh xử lý của những đối tượng kinh doanh bất chính khi cảm nhận được sức nóng từ lực lượng chức năng.

Việc lựa chọn phi tang hàng hóa thay vì hợp tác xử lý cho thấy rõ sự khuất tất trong hoạt động kinh doanh. Không ai đổ bỏ hàng nếu hàng đó có nguồn gốc rõ ràng, hợp pháp. Hàng nghìn sản phẩm mỹ phẩm, thực phẩm, nước mắm… bị bỏ rơi như rác là minh chứng cho việc một khối lượng không nhỏ hàng giả đã từng xâm nhập trót lọt vào thị trường, thậm chí đến tay người tiêu dùng.

Một số doanh nghiệp bị ảnh hưởng trực tiếp. Đại diện thương hiệu Black Rouge tại Việt Nam cho biết suốt nhiều năm qua, họ phải đối mặt với việc bị làm giả sản phẩm, từ bao bì đến nhãn mác. Các trang web giả mạo thương hiệu, các kênh bán hàng livestream đã lợi dụng uy tín của thương hiệu để bán hàng giả, hàng quá date.

Dù đơn vị này đã lên tiếng cảnh báo và công bố các kênh chính thức, nhưng theo khảo sát, đến ngày 22/6, nhiều website giả mạo vẫn ngang nhiên hoạt động. Các cửa hàng online, như K.Q Store ở Vĩnh Long, tiếp tục quảng cáo bán son Black Rouge – cùng loại với sản phẩm bị vứt bỏ tại Hà Nội.

Một điểm đáng chú ý trong các vụ việc gần đây là mối liên hệ giữa các sản phẩm bị tẩu tán và hoạt động bán hàng trên mạng xã hội. Các buổi livestream, video quảng cáo online trở thành kênh tiêu thụ chủ yếu của hàng giả. Đối tượng bán hàng thường xóa video ngay sau khi kết thúc phiên phát sóng để tránh bị theo dõi, xóa dấu vết trước khi bị truy vết.

"Theo dấu" từ các buổi livestream

Tuy nhiên, chính từ các buổi livestream đó lực lượng chức năng đã thu thập bằng chứng lần ra dấu vết các đường dây buôn bán hàng giả quy mô lớn. Tại TP.HCM, vợ chồng Lư Hưng Phát và Trần Thị Bích Liên bị phát hiện tổ chức đường dây bán nước hoa giả từ hàng nhập lậu Trung Quốc.

Bánh, kẹo hết hạn sử dụng có nhãn mác bao bì chữ nước ngoài bị vứt bừa bãi ở xã La Phù, Hoài Đức, Hà Nội. Ảnh: Trung Nguyên/Tin tức và Dân tộc

Họ thuê địa điểm, thuê người đóng gói, sử dụng mạng xã hội và dịch vụ chuyển phát nhanh để tiêu thụ hơn 10.000 sản phẩm giả, ước tính trị giá hàng thật lên đến trên 10 tỉ đồng.

Tại Tây Ninh, một đường dây mỹ phẩm giả cũng bị triệt phá sau quá trình điều tra hoạt động livestream bán hàng giá rẻ, thu lợi bất chính gần 10 tỉ đồng.

Mặc dù cơ quan chức năng đã thu được nhiều kết quả, việc truy vết vẫn gặp khó khăn do thủ đoạn của đối tượng ngày càng tinh vi. Họ thay đổi bao bì, xóa video, sử dụng tài khoản giả, giao dịch nhanh chóng thông qua nền tảng mạng xã hội, khó xác định nhân thân.

Theo các chuyên gia an ninh mạng, có thể truy vết từ địa chỉ in trên bao bì, hình ảnh từ camera an ninh, hoặc từ các đơn vị vận chuyển. Tuy nhiên, để có bằng chứng đủ mạnh, cần thu thập ngay khi sản phẩm còn được quảng bá, trước khi đối tượng xóa dấu vết.

Cùng lúc đó, cơ quan quản lý thị trường cần mở rộng kiểm tra đến cấp xã, phường – nơi diễn ra nhiều hoạt động buôn bán nhỏ lẻ nhưng ít được chú ý. Việc tuyên truyền pháp luật, tổ chức tập huấn, phát tờ rơi về quy định nguồn gốc hàng hóa và chế tài xử lý vi phạm cũng cần được đẩy mạnh.

Nếu chỉ dừng lại ở mức xử phạt hành chính, thu giữ hàng vi phạm mà thiếu quy trình tiêu hủy nghiêm túc, thì khả năng tái phạm là rất cao. Bên cạnh đó, việc vứt bỏ hàng giả nơi công cộng không chỉ gây ô nhiễm môi trường, mà còn là hành vi vi phạm pháp luật – có thể bị xử lý hình sự về hành vi xả thải nguy hại.

Trong bối cảnh thị trường ngày càng phức tạp, yêu cầu đặt ra là phải xây dựng một hệ thống quản lý đồng bộ, ứng dụng công nghệ trong truy xuất nguồn gốc, kiểm tra điện tử, định danh sản phẩm. Các nền tảng mạng xã hội cần hợp tác chặt chẽ hơn với cơ quan chức năng để xử lý kênh livestream vi phạm, ngăn chặn hoạt động buôn bán hàng giả từ gốc.

Tình trạng tẩu tán, phi tang hàng hóa giả, nhái không chỉ là câu chuyện của một vài địa phương, mà là bài toán chung về quản lý thị trường, trách nhiệm xã hội và ý thức tiêu dùng. Nếu không xử lý triệt để sẽ tạo ra tiền lệ nguy hiểm, đó là khi bị phát hiện chỉ cần vứt bỏ là tránh được trách nhiệm. Điều đó sẽ khiến nền kinh tế bị xói mòn bởi gian lận và lòng tin người tiêu dùng bị suy giảm nghiêm trọng.

Hàng giả "bóp nghẹt" doanh nghiệp chân chính Liên tiếp các vụ sản xuất cà phê giả từ đậu nành, bắp rang và phụ gia khác bị phanh phui gần đây không chỉ ...