“Vòng xoáy tăng lãi suất huy động sẽ còn tiếp diễn”

Dự tính trên đặt ra sau khi thị trường đã chứng kiến các đợt tăng lãi suất huy động từ đầu năm đến nay, đặc biệt trong hai tháng gần đây.

Áp lực thanh khoản đã dịu bớt

Trong báo cáo Cập nhật thị trường tiền tệ tháng 11/2022 mới công bố, các chuyên gia phân tích của VDSC cho biết, từ đầu tháng 11 đến 25/11, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã bơm ròng qua thị trường mở khoảng 23.288 tỷ đồng, thấp hơn đáng kể lượng bơm ròng 50.381 tỷ đồng trong tháng 10/2022.

Lượng tiền bơm ròng bình quân mỗi phiên qua nghiệp vụ mua kỳ hạn đạt khoảng 5.654 tỷ đồng, thấp hơn mức bình quân khoảng 6.000 tỷ đồng/phiên trong tháng trước. Nghiệp vụ phát hành tín phiếu NHNN được sử dụng với tần suất nhiều hơn trong giai đoạn 15/11-18/11.

Điểm khác biệt nhất trong điều hành trên thị trường mở của NHNN trong tháng vừa qua là kỳ hạn bơm/hút vốn kéo dài hơn, chủ yếu là kỳ hạn 14 ngày đối với nghiệp vụ mua kỳ hạn, và kỳ hạn lên đến 28 ngày đối với nghiệp vụ phát hành tín phiếu. Tính đến ngày 25/11, số dư nghiệp vụ mua kỳ hạn và tín phiếu lần lượt là 72.971 tỷ đồng và 40.000 tỷ đồng, thấp hơn 16% và 48% so với cuối tháng 10.

Lãi suất trên thị trường liên ngân hàng có nhịp giảm vào giữa tháng, cùng thời điểm NHNN phát hành tín phiếu trở lại để hút tiền, tuy nhiên đã tăng lại ngay sau đó. Lãi suất cho vay qua đêm bình quân tháng 11 không thay đổi nhiều so với tháng 10, đáng lưu ý hơn, lãi suất cho vay các kỳ hạn dài từ 1-6 tháng đều tăng cao so với tháng trước, điều này cũng lý giải cho việc NHNN điều tiết thanh khoản hệ thống ở các kỳ hạn dài hơn.

Nhìn chung, nhu cầu thanh khoản của hệ thống vẫn ở mức cao nếu xét thêm số lượng thành viên tham gia các phiên đấu thầu ở kênh mua kỳ hạn. NHNN vẫn tiếp tục hỗ trợ thanh khoản nhưng với cường độ giảm bớt so với tháng trước, điều này cho thấy áp lực thanh khoản phần nào giảm bớt nhưng sẽ còn kéo dài.

Cuộc đua lãi suất huy động vẫn “nóng”

Mặc dù tình hình thanh khoản có dịu lại xét chung toàn hệ thống, tuy nhiên cuộc đua tăng lãi suất huy động vẫn trở nên nóng hơn trong tháng qua. Theo nhận định của các chuyên gia, điều này được kích hoạt bởi việc đổ vỡ niềm tin khiến nhà đầu tư trái phiếu doanh nghiệp rút tiền hàng loạt.

Theo đó, các ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) tư nhân, đặc biệt là những ngân hàng có tham gia nhiều vào việc bảo lãnh phát hành trái phiếu đã điều chỉnh tăng lãi suất rất mạnh trong tháng qua.

Ví dụ, Techcombank đã nâng lãi suất thêm 0,5-1,5 điểm % tất cả các kỳ hạn gửi tiền trong tháng 10 và tháng 11, mức tăng mạnh nhất là ở kỳ hạn 6 tháng và 12 tháng. Mức lãi suất huy động trên 10%/năm cũng đã xuất hiện ở một số ngân hàng top dưới như NCB và SaigonBank.

Trong khi đó, các NHTMCP Nhà nước ít chịu áp lực huy động hơn và chỉ ghi nhận một lần tăng lãi suất trong tháng 10 sau quyết định nâng lãi suất điều hành của Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Theo đánh giá của các chuyên gia VDSC, nhu cầu vốn đáp ứng hoạt động kinh doanh và thanh toán thời điểm cuối năm kết hợp với áp lực từ việc rút vốn khỏi kênh đầu tư trái phiếu doanh nghiệp sẽ khiến cho vòng xoáy tăng lãi suất huy động tiếp diễn, kéo theo lãi suất cho vay tăng vượt qua mức trước đại dịch dù nền kinh tế chỉ mới vừa phục hồi sau COVID-19.

Hiện mức lãi suất cho vay thả nổi đối với khoản vay tiêu dùng (mua nhà, mua xe) đã lên đến 15-16%/năm, lãi suất cho vay khách hàng doanh nghiệp phổ biến cũng đang là 11-12%, đặt trong bối cảnh nguồn cung tín dụng hạn hẹp.

Mặc dù lãi suất huy động tăng rất nhanh trong hai tháng gần đây, tuy nhiên, huy động vốn trong trong nền kinh tế vẫn tăng rất chậm. Tính đến cuối tháng 10/2022, huy động vốn ước tăng 4,8% so với đầu năm, cao hơn mức tăng 4,3% cuối tháng 9/2022.

Xét về số tuyệt đối, huy động vốn tháng 10 chỉ tăng thêm 50.383 tỷ đồng so với mức tăng 95.210 tỷ đồng của tháng trước.

Theo chuyên gia, một số nguyên nhân khiến huy động vốn tăng chậm bao gồm do sức khoẻ doanh nghiệp suy giảm, sự chững lại của kênh bất động sản và tiết kiệm của người dân bị ảnh hưởng bởi giá cả tiêu dùng gia tăng.

Số liệu mới công bố của NHNN cho thấy, đến cuối tháng 9/2022, tổng phương tiện thanh toán đạt hơn 13,8 triệu tỷ đồng, tăng trưởng 3,21% so với cuối năm 2021.

Nguồn: NHNN, Trần Thúy tổng hợp.

Trong đó, tổng quy mô tiền gửi của các tổ chức kinh tế ở mức hơn 5,78 triệu tỷ đồng, chỉ tăng trưởng 2,43% so với cuối năm 2021. Đây là mức tăng trưởng thấp nhất so với cùng kỳ trong lịch sử dữ liệu thống kê được công bố và chưa được 1/3 mức tăng trưởng trung bình 7,98% vào cuối tháng 9 trong giai đoạn thống kê từ năm 2012 đến nay.

Trong khi đó, dữ liệu tiền gửi của cư dân cho thấy, đến cuối tháng 9/2022, quy mô tiền gửi của dân cư tại các TCTD ở mức gần 5,64 triệu tỷ đồng, tăng 6,38% so với cuối năm 2021, chỉ bằng một nửa so với mức tăng trưởng trung bình 12,1% trong 9 tháng đầu năm hàng năm trong giai đoạn thống kê từ năm 2012 tới nay.

Mặc dù Chính phủ mới đây đã chỉ đạo nới thêm dư địa tín dụng cho nền kinh tế, tuy nhiên, theo VDSC, một số vấn đề mang tính cấu trúc khiến cho việc cho vay có thể không được như kỳ vọng, gồm chủ trương hạn chế cho vay lĩnh vực rủi ro như bất động sản hay đáo hạn trái phiếu doanh nghiệp đến hạn; rủi ro suy thoái kinh tế toàn cầu khiến doanh nghiệp hạn chế đầu tư mà tập trung vào phòng thủ; và nguồn vốn huy động đang bị xói mòn bởi tăng trưởng kinh tế giảm sút.