Doanh nghiệp gỗ “ăn đong’’ đơn hàng xuất khẩu

Nhiều nhà máy chế biến gỗ phải đóng cửa do thiếu đơn hàng (Ảnh minh họa)

Theo báo cáo mới nhất từ Tổng cục Hải quan, xuất khẩu gỗ tháng 8/2022 đạt 1,31 triệu USD, tăng 8,1% so với tháng trước và tăng 73,9% so với tháng 8/2021. Cộng dồn 8 tháng xuất khẩu gỗ đạt 11,156 tỷ USD, tăng 7% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong đó, xuất khẩu sản phẩm gỗ ước đạt 885,18 triệu USD, tăng 4,6% so với tháng trước và tăng 68,67% so với tháng 8/2021. Tính chung 8 tháng, xuất khẩu sản phẩm gỗ ước đạt 7,83 tỷ USD, giảm 2,2% so với cùng kỳ năm 2021.

Hoa Kỳ vẫn duy trì là thị trường số 1 của xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ

Trong 8 tháng đầu năm 2022, top 3 thị trường xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam là: Hoa Kỳ, Trung Quốc và Nhật Bản.

Trong bối cảnh áp lực lạm phát đè nặng lên nền kinh tế lớn nhất thế giới, khiến nhu cầu tiêu dùng của người dân nước này giảm tốc làm ảnh hưởng lớn tới các doanh nghiệp ngành gỗ. Tuy vậy, Hoa Kỳ vẫn là thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Cụ thể:

Trong tháng 8/2022, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ sang Hoa Kỳ đạt 684,822 triệu, giảm không đáng kể so với tháng trước. Cộng dồn 8 tháng đạt 6,244 tỷ USD, giảm 1,5 % so với cùng kỳ năm 2021. Nguyên nhân chính dẫn đến xuất khẩu sản phẩm gỗ trong 8 tháng đầu năm nay giảm 2,2% là do sụt giảm xuất khẩu sản phẩm gỗ ở thị trường này.

Thị trường lớn thứ hai là Trung Quốc, trong tháng 8/2022, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ đạt 281 triệu USD, so với tháng trước tăng 34,27%. Cộng dồn 8 tháng đạt 1,438 tỷ USD, so với cùng kỳ năm 2021 tăng 24,13%.

Nhật Bản là thị trường lớn thứ ba về xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ, tháng 8/2022 xuất khẩu sang đây đạt 199,427 triệu USD, so với tháng trước tăng 10,77%. Cộng dồn 8 tháng đạt 1,224 tỷ USD, so với cùng kỳ năm ngoái tăng 31,49%.

Trung Quốc tăng mua dăm gỗ và viên nén, đẩy giá xuất khẩu tăng hơn 50%

Ông Nguyễn Liêm - Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Lâm Việt cho biết, hiện nay có nhiều nhà máy chế biến gỗ đã đóng cửa nên xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ trong 8 tháng đầu năm tăng trưởng chủ yếu là từ dăm gỗ và viên nén không phải từ sản phẩm gỗ. Do số liệu thống kê của hải quan không phân tích rõ các sản phẩm xuất khẩu nên nhìn vào báo cáo thấy xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ vẫn tăng trưởng, trong khi các doanh nghiệp gỗ đang gặp rất nhiều khó khăn.

Xuất khẩu dăm gỗ và viên nén tăng trưởng mạnh do nhu cầu rất cao từ Trung Quốc, thị trường này không chỉ mua dăm gỗ, viên nén mà ngay cả vỏ cây, lá cây cũng mua. Dẫn đến những cây gỗ lớn, nhỏ gì người dân cũng chặt bán cho các nhà máy dăm gỗ, với tình hình này trong vài năm nữa ngành chế biến gỗ sẽ không còn nguyên liệu để sản xuất.

Ông Nguyễn Liêm - Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Lâm Việt

“Lúc trước có đến ba, bốn nước như Úc, Brazil, Việt Nam … cung cấp dăm gỗ và viên nén cho thị trường Trung Quốc, nhưng nay họ đã cắt hết chỉ còn một mình Việt Nam. Thiếu nguồn cung cấp, Trung Quốc quay sang Việt Nam thu mua dăm gỗ và viên nén, thậm chí lá cây, vỏ cây họ cũng mua và để thu mua đủ nhu cầu họ phải đẩy giá mua lên gấp đôi.

Nếu trước đây giá chỉ khoảng 110 USD/ tấn dăm gỗ, viên nén bây giờ tăng lên 180 USD/ tấn, tăng hơn 50%. Đây là mức tăng rất khủng khiếp nên các cây trồng mới một, hai hay ba năm tuổi người dân cũng chặt bán.

Trước đây, người dân phải bóc vỏ cây keo thật sạch Trung Quốc mới mua, còn bây giờ xấu tốt gì họ cũng mua, nên các nhà máy sản xuất dăm gỗ và viên nén đang chạy hết công suất, làm ngày làm đêm nên tăng trưởng mạnh là tất nhiên. Song, đến một lúc nào Trung Quốc không mua thì lại bị tồn đọng. Đây là kiểu mua bán của người Trung Quốc với hàng nông sản Việt Nam lâu nay”, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Lâm Việt nói.

Việc Trung Quốc mua gom dăm gỗ và viên nén gỗ khiến người dân chặt cây non bán sẽ tác động lâu dài lên ngành gỗ. Do vậy, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam đã có văn bản gửi Bộ Công Thương báo cáo về vấn đề này.

Châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc cũng tăng mua dăm gỗ và viên nén

Do giá xăng dầu và khí đốt tăng cao nên không chỉ Trung Quốc tăng mua dăm gỗ và viên nén mà châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc … cũng tăng mua, nhất là ở châu Âu giá khí tăng rất mạnh nên thị trường này đang tăng cường mua viên nén để dùng cho mùa đông tới, còn các nhà máy nhiệt điện của Nhật Bản, Hàn Quốc trước đây đốt than đá, nhưng nay giá than đá cũng đắt đỏ nên quay sang mua viên nén và dăm gỗ để dùng cho nhà máy nhiệt điện. Không chỉ vậy mà ngay cả ngành giấy cũng đang rất cần nguồn nguyên liệu gỗ để chế biến.

Nhu cầu dăm gỗ và viên nén tăng khủng nên xuất khẩu tăng trưởng vượt bật là tất nhiên nhưng không bền vững, người dân và doanh nghiệp cũng biết nhưng vẫn lao vào và làm ảnh hưởng đến cả một chuỗi ngành hàng.

"Bây giờ có đơn hàng cũ để rải ra làm là tốt rồi"

Theo Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Lâm Việt, ngành gỗ sản xuất chủ yếu xuất khẩu và 2 thị trường lớn là Mỹ và châu Âu, nhưng lạm phát tại 2 thị trường này đang tăng cao. Bên cạnh đó, châu Âu còn đang “dính líu” với chiến tranh nên người dân ở đây không quan tâm đến việc mua sắm bàn ghế, giường tủ... vì đây không phải là những sản phẩm thiết yếu cho cuộc sống. Đến nay, chiến sự giữa Nga và Ukraina vẫn chưa có dấu hiệu kết thúc thì xuất khẩu gỗ và các sản phẩm gỗ trong những tháng còn lại của năm 2022 sẽ còn nhiều khó khăn.

“Lãi suất ngân hàng phía đối tác đang tăng cao nếu mang hàng về phải gánh lãi suất, nên có nhiều nhà nhập khẩu chưa muốn nhận hàng để tồn kho lại phía doanh nghiệp, nên doanh nghiệp "năn nỉ" đối tác nhận giùm, họ chịu nhận là vui rồi. Mặc dù hiện tại doanh nghiệp hoàn toàn không có đơn hàng mới nào cho những tháng Tết, nhưng không "dám" gửi chào đơn hàng mới vì sợ họ đánh giá thấp.

Công ty thậm chí phải cử người đi sang châu Âu và Mỹ để nắm tình hình thị trường rồi mới gặp đối tác để tìm giải pháp, còn bây giờ có đơn hàng cũ để rải ra làm là tốt rồi nên doanh nghiệp rất dè xẻn và ăn đong từng đơn hàng. Đây là lần đầu tiên ngành gỗ không thể tiên liệu trước được những diễn biến của thị trường”, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Lâm Việt cảm thán.