“Không có khả năng Trung Quốc mở cửa trở lại làm giảm sức hấp dẫn FDI vào Việt Nam”

Ông Michael Kokalari, Kinh tế trưởng VinaCapital vừa có bài phân tích chủ đề “Trung Quốc mở cửa trở lại thúc đẩy nhẹ tăng trưởng GDP của Việt Nam trong năm 2023”.

Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, vì vậy các nhà đầu tư, nhà hoạch định chính sách và mọi người đều quan tâm đến tác động từ việc Trung Quốc nới lỏng chính sách “Zero COVID” đối với Việt Nam. Dư luận vẫn hoài nghi về việc khi nào Trung Quốc sẽ gỡ bỏ những hạn chế COVID sau thông báo của chính phủ nước này vào ngày 7/12.

Tuần trước Trung Quốc đã bỏ nhiều/hầu hết các yêu cầu xét nghiệm COVID, ngừng “truy vết COVID” và đã ngưng thông báo số ca nhiễm COVID. Trong khi đó, Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương Trung Quốc (CEWC) đã nhắc lại cam kết của chính phủ về “cải thiện tổng thể” và “tăng trưởng hợp lý” cho nền kinh tế Trung Quốc vào năm tới.

Ông Michael Kokalari

Bài viết nêu, đa số đồng thuận là tăng trưởng tiêu dùng nội địa của Trung Quốc sẽ tăng từ khoảng 0% trong năm 2022 lên khoảng 7% so với cùng kỳ năm trước vào năm 2023 và mức sử dụng năng lượng của Trung Quốc sẽ tăng khoảng 10% trong năm tới. Do đó, các nhà đầu tư đang quan tâm liệu Việt Nam có thể hưởng lợi như thế nào từ sự phục hồi tiêu dùng của Trung Quốc, mặc dù có nhiều lo ngại về việc Trung Quốc mở cửa có thể làm gia tăng lạm phát ở Việt Nam và toàn cầu.

Kinh tế trưởng VinaCapital kỳ vọng, việc Trung Quốc mở cửa trở lại sẽ thúc đẩy tăng trưởng GDP của Việt Nam hơn 2% vào năm tới do lượng khách du lịch Trung Quốc trở lại vào nửa cuối năm 2023. Lưu ý rằng, Vietnam Airlines đã nối lại các chuyến bay đến Trung Quốc vào ngày 9/12 và khách du lịch Trung Quốc chiếm 1/3 tổng lượng khách du lịch của Việt Nam trước COVID.

Vị này cũng dự đoán, Trung Quốc mở cửa trở lại trong năm tới sẽ chỉ tác động đến lạm phát ở mức thấp và lưu ý rằng lạm phát của thế giới đã đạt đến đỉnh điểm và hiện đang giảm dần. Cuối cùng, trong khi tác động quan trọng nhất của việc Trung Quốc mở cửa trở lại đối với Việt Nam là lượng khách du lịch Trung Quốc có khả năng trở lại bình thường trong nửa cuối năm 2023, thì tác động tức thời nhất là sự cải thiện về tâm lý đối với Việt Nam Đồng (VND).

VND tăng giá hơn 5% trong tuần cuối cùng của tháng 11 và tuần đầu tiên của tháng 12 (cùng khoảng thời gian Trung Quốc thay đổi chính sách Zero COVID vào ngày 7/12) vì đồng tiền Trung Quốc tăng giá khoảng 5% trong hai tuần đó. VND đã giảm giá tới 9% so với đầu năm vào giữa tháng 11 do USD tăng giá mạnh trong năm nay. Vì vậy, sự sụt giảm vừa phải của USD gần đây cũng giúp giảm bớt áp lực mất giá đối với VND, nhưng sự gia tăng giá trị của NDT là yếu tố chính thúc đẩy VND phục hồi như biểu đồ trên.

Cần lưu ý thêm rằng, giá trị của USD/Chỉ số DXY về cơ bản không thay đổi trong hai tuần nêu trên, trong cùng thời gian đó đã xuất hiện một số tin tức khá tiêu cực về cán cân thương mại và cán cân thanh toán của Việt Nam. Cả hai đều cho thấy rõ chính sự tăng giá của NDT đã khiến VND tăng giá.

Chuyên gia nêu, dưới góc độ kinh tế, chưa rõ vì sao sự tăng giá gần đây của NDT đã thúc đẩy sự tăng giá của VND; Việt Nam có thâm hụt thương mại ~17%/GDP với Trung Quốc và sự tăng giá của NDT so với VND làm thâm hụt thương mại của Việt Nam với Trung Quốc nghiêm trọng hơn trong ngắn hạn. Vì vậy, tâm lý thị trường thường lấn át các yếu tố kinh tế trên thị trường ngoại hối và tâm lý tích cực khi Trung Quốc mở cửa trở lại đã dẫn đến sự tăng giá mạnh của NDT và VND. Điều ngược lại xảy ra vào tháng 8/2015, khi NDT đột ngột giảm 3%, VND cũng giảm 3% ngay lập tức, mặc dù Việt Nam được hưởng lợi từ sự mất giá của đồng tiền Trung Quốc.

VinaCapital kỳ vọng một hiện tượng tâm lý tương tự sẽ thúc đẩy VN-Index, nhưng cũng thấy rằng thị trường chứng khoán Trung Quốc chỉ phục hồi khiêm tốn khi chính phủ nước này gỡ bỏ các hạn chế về COVID và các nhà đầu tư Việt Nam hiện đang chủ yếu tập trung vào các vấn đề trong nước đã tác động thị trường năm nay.

Tác động kinh tế khiêm tốn đối với tăng trưởng GDP của Việt Nam

Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam nhưng mức độ tiếp xúc của Việt Nam đối với nền kinh tế nội địa của Trung Quốc khá khiêm tốn. Do đó, dù các hạn chế COVID của Trung Quốc ảnh hưởng đến 1/4 nền kinh tế của nước này trong năm nay nhưng tăng trưởng GDP của Việt Nam không bị tác động nhiều.

Tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc gần như không đổi trong 9 tháng 2022 nhưng chỉ có 14% hàng xuất khẩu của Việt Nam được bán sang Trung Quốc, vì vậy GDP của Việt Nam tăng 8,8% so với cùng kỳ bất chấp lệnh phong tỏa của Trung Quốc. Việc này một phần là do xuất khẩu sang Mỹ và EU chiếm gần một nửa xuất khẩu của Việt Nam, tăng 25% so với cùng kỳ trong 9 tháng đầu năm.

Hơn nữa, hầu hết hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang và nhập khẩu từ Trung Quốc là hàng hóa dùng cho sản xuất hoặc hàng hóa trung gian khác liên quan đến sản xuất hàng điện tử và hàng may mặc. Những hàng hóa này chiếm đến 2/3 tổng kim ngạch thương mại giữa hai nước.

Một số công ty Việt Nam sẽ được hưởng lợi từ việc Trung Quốc mở cửa trở lại, chẳng hạn như những công ty hải sản và các sản phẩm nông nghiệp khác, nhưng xuất khẩu các sản phẩm được tiêu thụ ở Trung Quốc chỉ chiếm khoảng 5% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.

Tác động đến du lịch và FDI

Du lịch nước ngoài đóng góp khoảng 10% GDP của Việt Nam trước COVID và lượng khách du lịch nước ngoài đang trên đà đạt 25% so với mức trước COVID trong năm nay. Chuyên gia VinaCapital kỳ vọng lượng khách du lịch nước ngoài đến Việt Nam sẽ đạt trên 50% so với mức trước COVID vào năm 2023, dựa trên giả định rằng lượng khách du lịch Trung Quốc sẽ trở lại bình thường vào nửa cuối năm sau. Tuy nhiên, tốc độ phát triển gần đây ở Trung Quốc cho thấy lượng khách du lịch Trung Quốc có thể phục hồi nhanh hơn. Do đó, khách du lịch Trung Quốc có thể đóng góp nhiều hơn vào tăng trưởng GDP của Việt Nam trong năm tới so với dự kiến hiện tại.

VinaCapital cũng thấy một số nhà đầu tư có những lo ngại rằng việc nền kinh tế của Trung Quốc mở cửa trở lại có thể làm giảm sức hấp dẫn của Việt Nam cho đầu tư FDI. Ông Michael Kokalari thấy điều này không có khả năng xảy ra vì 2 lý do.

Một, Trung Quốc đã mất đi sức hấp dẫn đối với các công ty đa quốc gia đến đầu tư. VIệc Trung Quốc thông báo các chính sách một cách thất thường đã gây ra những lo ngại, nhưng chuyên gia muốn nhấn mạnh rằng chính quyền Trung Quốc đã kiên định với chính sách “Zero COVID” của đất nước trong nhiều năm và sau đó đột ngột hủy bỏ chính sách này vào ngày 7/12, sau khi Bộ Chính trị tuyên bố mong muốn “thúc đẩy cải thiện tổng thể nền kinh tế” vào ngày 6/12.

Hai, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung đã leo thang đáng kể trong năm nay. Căng thẳng thương mại hai nước đã thúc đẩy các công ty đa quốc gia chuyển cơ sở sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam hoặc thành lập nhà máy mới tại Việt Nam thay vì Trung Quốc. Bằng chứng là thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ tăng gấp 3 lần (từ 25 tỷ USD trong 9 tháng đầu năm 2018 lên đến 75 tỷ USD trong 9 tháng đầu năm 2022), trong khi thâm hụt thương mại của nước này với Trung Quốc tăng từ 19 tỷ USD lên đến 52 tỷ USD trong cùng khoảng thời gian đó. Chính quyền Tổng thống Biden đã leo thang căng thẳng thương mại với Trung Quốc trong năm nay bằng cách tuyên bố gia hạn vô thời hạn thuế quan của cựu Tổng thống Trump đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và với các biện pháp nghiêm khắc khác, bao gồm cấm người Mỹ làm việc tại một số nhà máy sản xuất chip ở Trung Quốc.

Chuyên gia cũng lưu ý, những yếu tố cơ cấu mạnh mẽ thúc đẩy dòng vốn FDI đổ vào Việt Nam đã xuất hiện trước căng thẳng thương mại Mỹ - Trung. Theo khảo sát của Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO) và các tổ chức khác, mức lương tại nhà máy ở Việt Nam chỉ bằng khoảng 2/3 so với ở Trung Quốc, nhưng chất lượng lực lượng lao động của Việt Nam tương đương với Trung Quốc. Ngoài ra, Nhật Bản và Hàn Quốc, chiếm hơn một nửa dòng vốn FDI của Việt Nam, đều đang phải đối mặt với vấn đề nghiêm trọng về cơ cấu dân số và các vấn đề kinh tế nan giải khác, buộc các công ty ở cả hai nước phải đầu tư ra nước ngoài.

Ảnh hưởng đến lạm phát

Nhiều nhà kinh tế học cho rằng việc Trung Quốc mở cửa trở lại có thể làm gia tăng lạm phát, nhưng không có sự đồng thuận chắc chắn nào về việc này.

Theo các nhà kinh tế tại Fed San Francisco, sự phục hồi của sản xuất ở Trung Quốc có thể giúp giảm bớt căng thẳng chuỗi cung ứng đang chiếm khoảng một nửa tỷ lệ lạm phát CPI hiện tại của Mỹ. Kinh tế trưởng VinaCapital cho rằng, việc Trung Quốc mở cửa trở lại sẽ gây áp lực lên giá lương thực và năng lượng ở Việt Nam (chiếm gần một nửa trong rổ CPI của Việt Nam) và lưu ý rằng một số nhà kinh tế học Trung Quốc có uy tín dự đoán giá thịt lợn Trung Quốc sẽ tăng 20% trong năm tới.

Ông Michael Kokalari đề cập, trước đây, giá thực phẩm Trung Quốc tăng cao có thể khiến giá thực phẩm Việt Nam tăng do hai nước có khoảng cách địa lý gần nhau, nhưng có một số yếu tố có khả năng hạn chế gia tăng tỷ lệ lạm phát của Trung Quốc (bao gồm cả lạm phát giá lương thực) trong nửa đầu năm 2023.

Đầu tiên, lệnh phong tỏa bắt buộc của chính phủ Trung Quốc dường như nhường chỗ cho phong tỏa tự nguyện ở các thành phố (chiếm ~80% lượng tiêu thụ của cả nước) do chính những người dân cũng lo ngại bị nhiễm COVID khi các bệnh viện của nước này có khả năng quá tải. Do đó, hoạt động kinh tế và áp lực giá cả ở Trung Quốc đều có khả năng diễn biến xấu đi và chạm đáy vào một thời điểm nào đó trong quý 1/2023. Các nhà dịch tễ học tại Đại học Hồng Kông dự đoán làn sóng COVID sắp tới của Trung Quốc sẽ đạt đỉnh vào khoảng cuối tháng 1.

Ngoài ra, sự bùng nổ khi Trung Quốc mở cửa sẽ không mạnh mẽ như ở Mỹ và châu Âu bởi vì không giống như chính phủ ở phần lớn các nước phát triển, Trung Quốc không kích thích quá mức nền kinh tế của đất nước bằng cách in tiền và gửi khoản tiền hỗ trợ cho người dân. Do đó, tăng trưởng cung tiền của Trung Quốc, tác nhân gây lạm phát giá tiêu dùng, vẫn ở mức khiêm tốn trong suốt thời gian COVID và có ít “khoản tiết kiệm trong dân” ở Trung Quốc để thúc đẩy tiêu dùng và giá tiêu dùng tăng đột biến.