"Tính quy luật" của tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công

Sau nửa năm vẫn còn 4 đơn vị chưa giải ngân được kế hoạch vốn của năm 2022 (Ảnh minh họa)

Tiến độ giải ngân vốn đầu tư công vừa có cập nhật mới: Ước thanh toán từ đầu năm đến ngày 30/6/2022 là 151.046,65 tỷ đồng, đạt 27,86% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao; nếu không tính 24.000 tỷ đồng vốn kế hoạch đầu tư của 03 Chương trình Mục tiêu quốc gia mới được Thủ tướng Chính phủ giao vào cuối tháng 5/2022 thì ước tỷ lệ giải ngân đến hết tháng 6/2022 đạt 29,15% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao đầu năm.

Đây là số liệu mới nhất Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố tại Báo cáo về tình hình phân bổ, giải ngân vốn ngân sách nhà nước 6 tháng đầu năm 2022 và các giải pháp đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công trong 6 tháng cuối năm 2022.

So với báo cáo sơ bộ được Bộ Tài chính cung cấp hồi cuối tháng 6, tỷ lệ giải ngân trên đã có cải thiện. Theo đó, tỷ lệ giải ngân cập nhật đã tăng thêm 0,11 điểm % so với số thống kê cũ, tuy nhiên vẫn thấp hơn mức 29,02% của cùng kỳ năm ngoái.

Về cơ bản, tới hết 6 tháng, vẫn còn 39/51 bộ, cơ quan trung ương và 6/63 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 20% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao đầu năm.

Trong đó, có 25 bộ, cơ quan trung ương có tỷ lệ giải ngân dưới 10% kế hoạch, đặc biệt có 4 cơ quan trung ương đến nay vẫn chưa giải ngân kế hoạch vốn (giải ngân 0%). Đó là Viện Khoa học xã hội Việt Nam, Liên minh hợp tác xã Việt Nam, Tập đoàn Điện lực, Hội Nhà văn Việt Nam.

Các đơn vị này, bao gồm cả các bộ ngành, địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp đã bị Chính phủ phê bình trong phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 5/2022, sau đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã công khai trên cổng thông tin về đầu tư công.

Chiều ngược lại, ở nửa đầu năm, có 3 cơ quan trung ương và 20 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 40%. Trong đó, có một số bộ ngành, địa phương có tỷ lệ giải ngân cao, như Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (71,55%), Ngân hàng Phát triển Việt Nam (49,42%), Ngân hàng Chính sách xã hội (48,3%), Phú Thọ (59,52%), Ninh Bình (55,95%), Quảng Ninh (53,27%)…

Tới thời điểm công bố, mới có 11 địa phương báo cáo hoàn thành giao kế hoạch vốn đầu tư phát triển NSNN giai đoạn 2021-2025 và dự toán NSNN năm 2022 (giao 100% kế hoạch vốn NSTW); 03 địa phương báo cáo đã trình HĐND, dự kiến HĐND thông qua Nghị quyết trước ngày 01/7/2022.

Đồng thời, có 15 địa phương báo cáo đang trình HĐND cấp tỉnh phương án phân bổ sẽ thực hiện việc phân bổ, giao sau khi có Nghị quyết của HĐND; các địa phương còn lại chưa nhận được thông tin báo cáo.

Tốc độ tăng/giảm vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội theo giá hiện hành 6 tháng các năm giai đoạn 2018-2022. Nguồn GSO

TỶ LỆ GIẢI NGÂN THẤP, BỘ TRƯỞNG KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƯ NÓI GÌ?

Trước tình trạng tỷ lệ giải ngân mới đi được gần 1/3 kế hoạch, một lượng lớn vốn đầu tư công vẫn đang dồn lại vào nửa cuối năm 2022, trao đổi với báo chí, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đã có một số lý giải về việc tỷ lệ giải ngân còn thấp; cũng như đưa ra một số biện pháp để cải thiện tiến độ này...

Theo ông Dũng, đúng là tỷ lệ giải ngân trong 6 tháng đầu năm chưa đạt kỳ vọng. Và đây là lý do vì sao Thủ tướng Chính phủ đã phải thành lập 6 Tổ công tác để đi kiểm tra, đốc thúc việc phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công tại các bộ ngành, địa phương có tỷ lệ phân bổ, giải ngân vốn còn thấp. Đồng thời liên tục có các giải pháp quyết liệt nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy giải ngân.

Đầu tháng 5/2022, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã ký Quyết định số 548/QĐ-TTg, thành lập 6 Tổ công tác kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công năm 2022 tại các bộ, cơ quan trung ương và địa phương do 4 phó thủ tướng và 2 bộ trưởng (Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính) làm tổ trưởng.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng, để đánh giá việc giải ngân là chậm hay không thì cần nhìn nhận một cách toàn diện và trong cả giai đoạn.

Ông Dũng lấy ví dụ từ thực tế tỷ lệ giải ngân giai đoạn 2017-2022, nửa đầu năm đạt khoảng 30% kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ giao, tuy nhiên giải ngân cả năm thì có sự biến động mạnh, trong khoảng 76,89% đến 96,47%.

Cụ thể, trong khoảng thời gian này, tỷ lệ giải ngân năm 2018 là thấp nhất, chỉ 76,89% (303,1 nghìn tỷ đồng), năm 2019 thấp thứ hai đạt 78,83% (325,1 nghìn tỷ đồng). Năm 2020 có tỷ lệ giải ngân cao nhất, đạt 96,47% (450,2 nghìn tỷ đồng) - đây cũng là năm cuối kỳ trung hạn giai đoạn 2016-202. Kế đến, năm cao thứ hai là 2021 đạt 95,7% (417,7 nghìn tỷ đồng), đây cũng là năm tiếp tục thực hiện hoàn thành nhiều dự án của giai đoạn 2016-2020 và chuẩn bị đầu tư cho 2021-2025.

Từ dẫn chứng trên, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhận định, có thể thấy rõ là tỷ lệ giải ngân thường tăng dần vào thời điểm cuối năm và có xu hướng trở thành quy luật.

Theo ông Dũng, đây cũng là đặc thù của giải ngân vốn đầu tư công, thấp vào những tháng đầu năm và tăng mạnh trong những tháng cuối năm; bởi các nhà thầu cũng cần thời gian để thi công, tích lũy khối lượng đủ để nghiệm thu, thanh toán.

Qua đó, Bộ trưởng Dũng cho rằng, nhận định giải ngân nhanh hay chậm cần xem xét cả đến yếu tố này. Việc giải ngân thấp ở các tháng đầu năm cũng chưa khẳng định được tỷ lệ giải ngân cả năm là sẽ thấp, điển hình là các năm 2020 - 2021 vừa qua.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng.

Một vấn đề khác, theo ông Dũng, năm 2022 có những nguyên nhân rất đặc thù, như dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, gây khó khăn cho tiến độ thi công dự án; đầu năm, giá nguyên vật liệu tăng cao khiến nhiều nhà thầu có xu hướng thi công cầm chừng, chờ được điều chỉnh đơn giá.

Hơn nữa, tuy 2022 là năm thứ hai triển khai thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025, nhưng thực tế lại là năm đầu tiên. Kế hoạch đầu tư công trung hạn mới được Quốc hội thông qua từ tháng 7/2021, nên thực tế đầu năm nay, chủ yếu là tiếp tục triển khai các dự án chuyển tiếp.

Trong khi đó, các dự án mới thì vẫn đang trong quá trình chuẩn bị, làm thủ tục. Quá trình này thông thường mất khoảng 6-8 tháng, nên phải tới cuối năm mới có thể giải ngân được.

Về việc triển khai các dự án mới, ông Dũng cũng muốn nhấn mạnh rằng, đây chính là một điểm yếu cốt lõi dẫn tới giải ngân vốn đầu tư công chậm. Ngoài chuyện chuẩn bị, lựa chọn dự án chưa tốt, vẫn còn tình trạng chọn dự án chưa thực sự cấp thiết, chưa có tầm nhìn trung và dài hạn, trong khi nguồn lực có hạn.

Các bộ ngành, địa phương chưa chuẩn bị đầu tư từ sớm, từ xa, chưa quan tâm đến việc sử dụng kinh phí của kỳ kế hoạch này để chuẩn bị cho dự án của kỳ kế hoạch sau, không có sự đồng bộ giữa tiến độ chuẩn bị dự án với tiến độ giao kế hoạch chi tiết. Do vậy, dẫn tới tình trạng vốn chờ dự án,Trung ương đã giao kế hoạch nhưng bộ ngành, địa phương không giao được kế hoạch chi tiết, do dự án chưa xong thủ tục.

Nếu chất lượng chuẩn bị dự án thấp, quản lý đất đai không tốt nữa thì sẽ dẫn tới phải điều chỉnh dự án nhiều lần, tăng chi phí, đội vốn, có khi phải điều chỉnh quyết định đầu tư, chủ trương đầu tư liên tục. Thủ tục vì thế sẽ kéo dài thêm, do vậy, khó mà triển khai và giải ngân nhanh được.