Vingroup "táo bạo" trong "vùng trống" thép đường ray

Điều này hứa hẹn thúc đẩy nội địa hóa ngành thép công nghệ cao, nhưng cũng đặt ra thách thức cạnh tranh cho các "ông lớn" như Hòa Phát.

Quyết định tham gia thị trường thép đường ray của Vingroup được đánh giá là táo bạo nhưng có tính toán dài hạn. Ảnh: Internet

Năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng cho ngành công nghiệp nặng Việt Nam khi Tập đoàn Vingroup chính thức gia nhập lĩnh vực luyện kim với việc thành lập Công ty CP Sản xuất và Kinh doanh VinMetal.

Thúc đẩy nội địa hóa ngành thép công nghệ cao

Với vốn đầu tư ban đầu 10.000 tỷ đồng, VinMetal đặt mục tiêu xây dựng tổ hợp sản xuất thép công nghiệp – công nghệ cao tại Vũng Áng, Hà Tĩnh, công suất giai đoạn 1 đạt 5 triệu tấn/năm.

Các sản phẩm chủ lực bao gồm thép tấm, thép dập thân xe, thép ray và thép kết cấu cầu – cảng – đường sắt đạt chuẩn quốc tế, hướng đến thay thế hàng nhập khẩu và xuất khẩu khu vực.

Đây là động thái chiến lược của Vingroup nhằm đảm bảo nguồn vật liệu cho các dự án trọng điểm như VinFast, Vinhomes và đặc biệt là các tuyến đường sắt cao tốc.

Bối cảnh ngành thép đường ray tại Việt Nam hiện nay vẫn được coi là "vùng trống" lớn. Cho đến nay, chưa có doanh nghiệp nội địa nào sản xuất được loại thép này, dẫn đến phụ thuộc hoàn toàn vào nhập khẩu.

Theo Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), nhu cầu thép đường ray cho các dự án hạ tầng lớn như đường sắt cao tốc Bắc - Nam ước tính hàng triệu tấn, nhưng đầu ra vẫn là dấu hỏi lớn do tiến độ dự án chậm trễ và thiếu đơn hàng từ chính phủ.

Ví dụ, Tập đoàn Hòa Phát – "ông lớn" ngành thép – đã đầu tư 14.000 tỷ đồng vào dự án nhà máy thép ray tại Dung Quất, nhưng đến nay vẫn chưa nhận được đơn đặt hàng nào, dẫn đến việc tạm lùi khởi công từ tháng 8/2025 sang cuối năm hoặc xa hơn.

Lãnh đạo Hòa Phát từng chia sẻ tại Đại hội cổ đông 2025 rằng, dù được Chính phủ khuyến khích, nhưng thiếu nghị định đặt hàng cụ thể khiến dự án gặp khó.

Trong bối cảnh đó, quyết định của Vingroup được đánh giá là “táo bạo” nhưng có tính toán dài hạn. Khác với Hòa Phát tập trung chủ yếu vào sản xuất, Vingroup kết hợp vai trò nhà đầu tư hạ tầng qua công ty con VinSpeed.

VinSpeed đã đề xuất đầu tư tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam với tổng vốn khoảng 67 tỷ USD (tăng từ ước tính ban đầu 61,35 tỷ USD), tuyến TP.HCM - Cần Giờ 2,93 tỷ USD và Hà Nội - Quảng Ninh 5,4 tỷ USD.

Nếu các đề xuất này được chấp thuận – với kế hoạch khởi công Bắc - Nam trước 31/12/2026 và hoàn thành 2035 – VinMetal sẽ tự tạo đầu ra ổn định cho sản phẩm thép ray của mình.

Điều này không chỉ giảm rủi ro thị trường mà còn hình thành chuỗi giá trị khép kín: từ sản xuất vật liệu, xây dựng hạ tầng đến vận hành, giúp Vingroup kiểm soát chi phí và chất lượng.

Về tác động đến thị trường thép đường ray, sự tham gia của VinMetal dự kiến sẽ tạo cú hích mạnh mẽ cho nội địa hóa. Hiện nay, thị trường thép Việt Nam đang phục hồi với nhu cầu tăng từ đầu tư công và bất động sản, dự báo tăng trưởng 5-7% năm 2025.

Tuy nhiên, thép đường ray – với tiêu chuẩn khắt khe về độ bền, chống mài mòn và tốc độ cao (350 km/h) – vẫn là phân khúc cao cấp, chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng giá trị cao. Việc Vingroup đầu tư công nghệ cao sẽ thúc đẩy cạnh tranh, giảm giá nhập khẩu (hiện chiếm 100%) và tăng xuất khẩu sang khu vực ASEAN.

Theo báo cáo ngành thép 2025 của Studocu, sản lượng thép toàn cầu giảm nhẹ do ảnh hưởng từ Trung Quốc, nhưng Việt Nam có lợi thế từ các dự án hạ tầng quốc gia, ước tính thị trường đường sắt tạo ra 75,6 tỷ USD cơ hội, trong đó thiết bị và vật liệu chiếm 34%.

VinMetal có thể chiếm 20-30% thị phần nội địa nếu dự án đường sắt cao tốc triển khai đúng tiến độ, góp phần giảm phụ thuộc ngoại và thúc đẩy chuyển giao công nghệ.

Bước đi của Vingroup mang tính thúc đẩy tích cực

Đối với ngành thép nói chung, bước đi của Vingroup mang tính thúc đẩy tích cực. Nó khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ cao, tạo việc làm (ước tính 5.000 lao động tại Vũng Áng) và nâng cao năng lực nội sinh.

Đối với ngành thép nói chung, bước đi của Vingroup mang tính thúc đẩy tích cực. Ảnh: AI

Trong bối cảnh ngành thép đối mặt thách thức như chiến tranh thương mại, giá nguyên liệu biến động và cạnh tranh từ Trung Quốc, sự đa dạng hóa sản phẩm cao cấp như thép ray sẽ giúp Việt Nam tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ví dụ, Hòa Phát có thể học hỏi mô hình khép kín của Vingroup để mở rộng từ sản xuất sang hạ tầng, hoặc hợp tác liên minh để chia sẻ công nghệ. Tuy nhiên, thách thức lớn là đầu ra phụ thuộc chính sách nhà nước; nếu dự án đường sắt chậm trễ, cả ngành có thể gặp rủi ro tồn kho.

Tác động đến các doanh nghiệp thép hiện nay, đặc biệt Hòa Phát, là hai mặt. Một mặt, tăng cạnh tranh: VinMetal với vốn lớn và hệ sinh thái Vingroup có thể "chia sân" thị phần HRC (thép cán nóng) và thép ray, vốn là mảng Hòa Phát đang dẫn đầu với sản lượng 8 triệu tấn/năm.

Hòa Phát đã “delay” dự án thép ray do thiếu đơn hàng, trong khi Vingroup tự tạo đầu ra qua đề xuất 67 tỷ USD đường sắt cao tốc. Điều này có thể khiến Hòa Phát mất lợi thế tiên phong, buộc phải đa dạng hóa hoặc tìm đối tác.

Mặt khác, sự cạnh tranh lành mạnh sẽ thúc đẩy đổi mới; các "ông lớn" như Formosa, Pomina có thể tham gia liên minh, tạo hệ sinh thái ngành thép mạnh mẽ hơn, giảm rủi ro từ nhập khẩu.

Với Vingroup, cơ hội trong lĩnh vực mới này là khổng lồ. Thứ nhất, tạo lợi thế cạnh tranh trong mảng hạ tầng: tự cung thép ray giúp giảm chi phí 10-15% cho dự án đường sắt, đồng thời nâng cao uy tín với chính phủ.

Thứ hai, mở rộng thị trường: ngoài nội địa, VinMetal có thể xuất khẩu thép hợp kim cho xe điện và hạ tầng khu vực, tận dụng đà tăng trưởng kinh tế Việt Nam 6-7% năm 2025.

Thứ ba, đa dạng hóa rủi ro: từ ô tô điện (VinFast) sang thép công nghệ cao, Vingroup củng cố vị thế tập đoàn đa ngành, với tài sản tỷ phú Phạm Nhật Vượng tăng nhờ "kỳ tích 20 tỷ USD" từ các dự án.

Như vậy, quyết định của Vingroup với VinMetal không chỉ lấp đầy "vùng trống" thép đường ray mà còn mở ra kỷ nguyên mới cho ngành thép Việt Nam. Trong bối cảnh đầu ra vẫn mơ hồ, mô hình khép kín này có thể trở thành hình mẫu, thúc đẩy tăng trưởng bền vững, nhưng đòi hỏi sự hỗ trợ từ chính sách nhà nước để biến cơ hội thành hiện thực.

Vingroup khởi kiện 68 tổ chức, cá nhân đưa thông tin sai sự thật về Tập đoàn Ngày 8/9/2025, Tập đoàn Vingroup tiến hành khởi kiện dân sự, trình báo cơ quan chức năng và gửi văn bản tới các Đại sứ ...

VinMetal có làm thay đổi cục diện thị trường thép Việt Nam? Tập đoàn Vingroup thành lập Công ty Cổ phần Sản xuất và Kinh doanh VinMetal với vốn đầu tư 10.000 tỷ đồng, hướng tới tổ ...

Đường vượt biển Cần Giờ: khởi tạo “siêu điểm đến” đô thị biển phía Nam Trong bối cảnh TP.HCM mở rộng sau sáp nhập Bà Rịa - Vũng Tàu, đề xuất của Tập đoàn Vingroup về nghiên cứu đầu tư ...