Việc làm xanh: “Cơn khát” nhân lực và cuộc đua chuyển đổi kỹ năng trong kỷ nguyên mới

Nhu cầu việc làm xanh tăng vọt, cung không theo kịp

Trong bối cảnh thế giới nỗ lực giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và thúc đẩy quá trình chuyển dịch năng lượng, “việc làm xanh” và “kỹ năng xanh” đang trở thành tâm điểm của thị trường lao động.

Dữ liệu từ LinkedIn cho thấy một sự chênh lệch đáng kể giữa nhu cầu và nguồn cung nhân lực cho lĩnh vực xanh. Từ năm 2022 đến 2023, trong khi tỷ lệ nhân tài sở hữu các kỹ năng giúp giải quyết khủng hoảng khí hậu chỉ tăng 12,3%, thì tỷ lệ tin tuyển dụng yêu cầu ít nhất một kỹ năng xanh lại tăng trưởng gần gấp đôi, ở mức 22,4%. Điều này đồng nghĩa, như LinkedIn nhận định, “nhu cầu đã tăng gấp đôi so với nguồn cung” tại các quốc gia được khảo sát. Không có gì ngạc nhiên khi những ứng viên có kỹ năng xanh có khả năng được tuyển dụng cao hơn gần 1/3 (29%) so với mức trung bình của lực lượng lao động.

Nhu cầu nhân lực chất lượng cao cho các dự án kinh tế xanh và phát triển bền vững ngày càng gia tăng, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về kỹ năng và chiến lược. Ảnh: Circular

Ông Allen Blue, đồng sáng lập LinkedIn, chia sẻ với Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF): “Hàng nghìn tỷ USD đang được đầu tư mỗi năm và sẽ tiếp tục trong tương lai gần. Những nỗ lực xung quanh vấn đề khí hậu đang tăng theo cấp số nhân. Với tất cả nỗ lực đó, sẽ có rất nhiều hoạt động tuyển dụng”.

Nghiên cứu của LinkedIn cũng chỉ ra rằng các công việc và kỹ năng xanh đặc biệt có khả năng phục hồi cao trong các giai đoạn kinh tế bất ổn. Cụ thể, trong khi tổng thể hoạt động tuyển dụng toàn cầu chậm lại trong giai đoạn từ tháng 2/2022 đến tháng 2/2023, các quảng cáo việc làm yêu cầu ít nhất một kỹ năng xanh vẫn tăng trưởng hơn 15%. Nhìn lại từ năm 2020, dữ liệu cho thấy những người có kỹ năng xanh luôn được tuyển dụng với tỷ lệ cao hơn so với những người không có.

Các dự báo từ nhiều tổ chức uy tín càng củng cố thêm xu hướng này. Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA) ước tính riêng ngành năng lượng tái tạo sẽ tạo ra ít nhất 38 triệu việc làm mới trên toàn cầu vào năm 2030. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) chỉ ra rằng, mặc dù hơn 5 triệu việc làm trong ngành nhiên liệu hóa thạch có thể bị mất đi vào năm 2030, nhưng hơn 17 triệu việc làm mới có thể được tạo ra trong các lĩnh vực như sản xuất xe điện, tua-bin gió và xây dựng nhà máy năng lượng sạch. Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) cũng dự đoán sẽ có 6,5 triệu việc làm trong lĩnh vực xây dựng bền vững vào năm 2030.

“Kỹ năng xanh” - chìa khóa mở cánh cửa tương lai

Vậy, “kỹ năng xanh” cụ thể là gì? Ông Allen Blue giải thích: “Người lao động cần rất nhiều kỹ năng và kiến thức để bảo vệ môi trường, bảo tồn tài nguyên hoặc trung hòa carbon”. Nhìn chung, kỹ năng xanh bao gồm một phổ rộng các năng lực, từ những hiểu biết kỹ thuật chuyên ngành về năng lượng tái tạo, thiết kế bền vững, quản lý chất thải, đến các kỹ năng số và phân tích dữ liệu cần thiết để vận hành công nghệ thông minh như lưới điện và tòa nhà tiết kiệm năng lượng. Bên cạnh đó, kiến thức về chính sách và tuân thủ môi trường, cùng với các kỹ năng quản lý dự án và chuỗi cung ứng xanh cũng vô cùng quan trọng. Các kỹ năng mềm như tư duy phản biện, giải quyết vấn đề và hợp tác cũng đóng vai trò thiết yếu.

Một báo cáo của ManpowerGroup cho thấy, 70% nhà tuyển dụng đang khẩn trương tuyển dụng hoặc có kế hoạch tuyển dụng nhân tài xanh và những người có kỹ năng bền vững. Tuy nhiên, LinkedIn cũng nhận định, người lao động có thể gặp khó khăn khi chuyển sang công việc xanh đầu tiên nếu chưa có sẵn một số kỹ năng xanh hoặc kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực này.

Để giải quyết vấn đề này, việc xem xét các “kỹ năng kế cận” (skill adjacencies - những kỹ năng hoặc kiến thức liên quan chặt chẽ với nhau, thường được sử dụng cùng nhau hoặc hỗ trợ lẫn nhau trong việc giải quyết một vấn đề hoặc thực hiện một nhiệm vụ) trở thành một giải pháp hữu hiệu.

Bên cạnh đó, các kỹ năng STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học) được coi là nền tảng, cùng với kỹ năng số, chuyên môn trong các ngành tiện ích, khai khoáng, nông nghiệp và kỹ năng hành chính công cũng đều có giá trị.

Thách thức lớn về thiếu hụt kỹ năng

Thực tế đáng báo động là, theo LinkedIn, “chỉ 1 trong 8 người hiện tại có kỹ năng liên quan đến việc giảm thiểu khủng hoảng khí hậu”. Khoảng cách kỹ năng này nghiêm trọng đến mức Tập đoàn Tư vấn Boston (BCG) tính toán rằng nó có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt tới 7 triệu công nhân năng lượng xanh vào năm 2030.

Một thách thức đáng kể khác là khoảng cách giới trong lĩnh vực kỹ năng xanh. Báo cáo Khoảng cách Giới trong Kỹ năng Xanh 2023 của LinkedIn chỉ ra rằng “chỉ 1/10 phụ nữ có tối thiểu một kỹ năng xanh. Trong khi đó, tỷ lệ này ở nam giới là 1/6”. Đáng lo ngại hơn, khoảng cách giới này không những không thu hẹp mà còn gia tăng 25% trong 7 năm qua. Sự thiếu vắng đại diện của phụ nữ cũng thể hiện rõ trong các vai trò lãnh đạo các công ty khí hậu hoặc các vị trí điều hành tại các doanh nghiệp tập trung vào khí hậu.

Tầm quan trọng của đào tạo lại và nâng cao kỹ năng

Trước thực trạng thiếu hụt nhân lực, ông Allen Blue nhấn mạnh: “Chúng ta cần tìm ra cách để đào tạo lại hàng trăm triệu người, nhằm đảm bảo chúng ta có thể theo đuổi quá trình chuyển đổi carbon mà không bị chậm lại”.

Đồng quan điểm, ông Riccardo Barberis, Chủ tịch Khu vực Bắc Âu của ManPowerGroup, cho rằng: “Đầu tư vào công nghệ xanh sẽ chỉ giúp chúng ta đi được nửa chặng đường nếu các nhà tuyển dụng không đào tạo và nâng cao kỹ năng cho người lao động để vận hành trong một tương lai xanh hơn. Ưu tiên phát triển lực lượng lao động phải là một trụ cột cốt lõi của các chiến lược không phát thải ròng”.

Các doanh nghiệp cần định hình chiến lược phát triển kỹ năng xanh, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường việc làm xanh. Ảnh: iStock

Nhiều sáng kiến toàn cầu đang được triển khai để giải quyết vấn đề này, từ các khóa học trực tuyến của LinkedIn Learning, Hiệp ước Kỹ năng của Liên minh châu Âu, đến các khoản đầu tư cụ thể như của Cơ quan Tiền tệ Singapore (26 triệu USD trong 3 năm) và các nỗ lực của các tổ chức như OIC Philadelphia hay Nền tảng Cách mạng Tái kỹ năng của WEF.

Những ngành nghề xanh “hot” và sức hút với thế hệ Z

Một số ngành nghề xanh đang có nhu cầu cao và tiềm năng phát triển lớn bao gồm kỹ sư năng lượng sạch, với dự báo ngành quang điện mặt trời có thể tăng từ 3,9 triệu lên 6,6 triệu lao động vào năm 2030, và ngành điện gió từ 1,5 triệu lên gần 5 triệu người.

Nhà xây dựng sinh thái, chuyên gia tái chế trong nền kinh tế tuần hoàn (ILO dự đoán gần 6 triệu việc làm có thể được tạo ra từ mô hình này), nông dân đô thị và chuyên gia bền vững cũng là những vai trò then chốt.

Bà Kate Raworth, nhà kinh tế học tại Đại học Oxford, nhận định: “Nền kinh tế tương lai của chúng ta sẽ phát triển dựa trên việc tái sử dụng, sửa chữa, tân trang, tái sản xuất và tái mục đích - sự chuyển đổi này sẽ tạo ra những loại công việc sáng tạo và có mục đích mới”.

Đáng chú ý, các công việc xanh đang trở thành “thỏi nam châm” thu hút nhân tài thế hệ Z. Một cuộc khảo sát của Deloitte cho thấy “59% người thuộc thế hệ Z đã điều tra tác động và chính sách môi trường của một công ty trước khi chấp nhận lời mời làm việc từ họ hoặc có kế hoạch làm như vậy trong tương lai”.

Theo báo cáo của Zero Carbon Academy, các chính sách xanh mà giới trẻ mong muốn nhất bao gồm “mục tiêu không phát thải ròng, chiến lược tái chế, hỗ trợ đi lại xanh, sử dụng hỗn hợp năng lượng tái tạo, bất động sản xanh và các mục tiêu bền vững phù hợp với quá trình chuyển đổi công bằng”. Báo cáo Kỹ năng Xanh của LinkedIn cũng chỉ ra rằng những người trẻ (thuộc thế hệ Z và Millennials) đang tích lũy kỹ năng xanh nhanh hơn đáng kể so với các thế hệ trước.

Có thể thấy, sự trỗi dậy mạnh mẽ của việc làm xanh không chỉ là một xu hướng nhất thời mà là một đòi hỏi tất yếu của quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế bền vững. Đối với người lao động, đây là thời điểm vàng để chủ động nâng cao kiến thức và kỹ năng, đặc biệt là các kỹ năng xanh, nhằm nắm bắt những cơ hội nghề nghiệp mới, có ý nghĩa và đảm bảo việc làm ổn định trong tương lai. Các doanh nghiệp và tổ chức công đoàn cần chung tay xây dựng các chương trình đào tạo, tái đào tạo thiết thực, đồng thời thúc đẩy một môi trường làm việc công bằng, hòa nhập, nơi mọi người lao động đều có thể đóng góp và hưởng lợi từ quá trình chuyển đổi xanh. Việc đầu tư vào phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho nền kinh tế xanh không chỉ là trách nhiệm xã hội mà còn là yếu tố then chốt đảm bảo sự phát triển bền vững và thịnh vượng chung.