Tăng thuế thuốc lá: Cần lộ trình và giải pháp bổ trợ doanh nghiệp

Những tác động tích cực

Báo cáo mới nhất của WHO (2024) cho biết, chi phí y tế và kinh tế hàng năm của việc sử dụng thuốc lá ở Việt Nam ước tính lên tới 108 nghìn tỷ đồng (khoảng 4,5 tỷ USD), tương đương 1,14% GDP (dựa trên số liệu năm 2022). Con số này lớn hơn năm lần so với đóng góp của nguồn thu thuế thuốc lá cho ngân sách quốc gia.

Do vậy, việc tăng thuế thuốc lá được xem là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để hạn chế việc tiêu thụ thuốc lá.

Đại diện VESS trình bày tại buổi tập huấn. Ảnh: Hương Giang.

Tại buổi tập huấn “Vai trò của thuế thuốc lá trong chính sách tài khóa và sức khỏe cộng đồng”, do Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược (VESS) tổ chức mới đây, ông Phạm Văn Long - Giám đốc VESS cho rằng, một trong những mục tiêu quan trọng của việc tăng thuế thuốc lá là bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm tỷ lệ hút thuốc và các bệnh lý liên quan đến thuốc lá. Khi sức khỏe cộng đồng được bảo vệ, chi phí 2 y tế sẽ giảm, người lao động sẽ khỏe mạnh hơn và có năng suất làm việc cao hơn, đóng góp vào sự phát triển kinh tế lâu dài.

Cần có lộ trình để doanh nghiệp chuẩn bị

Việc tăng thuế thuốc lá được kỳ vọng sẽ tác động trực tiếp đến “túi tiền” của người tiêu dùng, khiến sản phẩm này trở nên đắt đỏ hơn. Theo một số nghiên cứu, sự thay đổi về giá có thể ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng, đặc biệt là đối với giới trẻ và người có thu nhập thấp, những đối tượng dễ bị dụ dỗ hút thuốc.

Tuy nhiên, chính sách này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Tăng thuế đồng nghĩa với việc lợi nhuận từ buôn lậu thuốc lá sẽ tăng lên, thúc đẩy các đối tượng phạm pháp hoạt động mạnh mẽ hơn. Tại tọa đàm “Phòng chống buôn lậu các sản phẩm thuốc lá: Giải pháp chính sách phù hợp” diễn ra hồi tháng 10/2024, đại diện Bộ Công Thương cho biết, thời gian gần đây cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều vụ việc nhập lậu thuốc lá với số lượng lớn.

Chẳng hạn, tại Bắc Ninh phát hiện số hàng hơn 108 nghìn sản phẩm, Hưng Yên với hơn 163 nghìn sản phẩm, Hà Nam trên 116 nghìn sản phẩm... Hay như ở Thái Bình, Nghệ An, TP. HCM đều là những địa phương có các khu công nghiệp, các doanh nghiệp sản xuất, với lượng lớn NLĐ, công nhân, với nhu cầu sử dụng thuốc lá cao.

Một trong những nguyên nhân khiến thuốc lá lậu vẫn tồn tại “ngang nhiên” trong đời sống có thể đến từ hai yếu tố, là bao bì bắt mắt, không có những hình ảnh cảnh báo về hệ lụy thuốc lá và giá thành thuốc lá nhập lậu có phần rẻ hơn so với các sản phẩm được kiểm định, rõ nguồn gốc.

Số liệu thống kê cho thấy, năm 2016, Việt Nam tăng thuế từ 65% lên 70% dẫn đến số lượng thuốc lá lậu bị tiêu hủy tăng từ 6,8 triệu bao vào năm 2016 lên gần 7,5 triệu bao trong năm 2017.

Năm 2019, khi tăng thuế từ 70% lên 75%, số lượng thuốc lá lậu bị tiêu hủy tăng từ gần 1,4 triệu bao trong năm 2019 lên hơn 5,1 triệu bao vào năm 2020 và lên gần 6,6 triệu bao ở năm 2021. Riêng giai đoạn 2019-2021, thuế tăng mỗi lần thêm 5% nhưng thuốc lá lậu đã tăng ít nhất 10% sau mỗi đợt tăng thuế.

Ảnh minh họa.

Nhiều chuyên gia cho rằng, việc tăng thuế thuốc lá là một chính sách cần thiết, nhưng cần phải được thực hiện một cách thận trọng và có lộ trình rõ ràng. Bên cạnh việc tăng thuế, cần phải tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của thuốc lá và các quy định pháp luật liên quan. Đồng thời, cần phải có những biện pháp hỗ trợ người hút thuốc bỏ thuốc, giúp họ thay đổi hành vi và bảo vệ sức khỏe.

Trong cuộc họp tháng 9/2024 về Dự án Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), ĐBQH Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội khuyến nghị, chính sách đối với thuốc lá cần được xem xét kỹ lưỡng tác động đến các bên liên quan và ứng xử mềm dẻo, để tránh hệ quả tiêu cực. Điều này có nghĩa, chính sách cho thuốc lá phải dựa trên vận động của thị trường, cung cầu.

Như vậy, bài toán tăng thuế thuốc lá không chỉ là câu chuyện về tăng thu ngân sách và giảm tỷ lệ hút thuốc, mà còn là bài toán về quản lý thị trường, về sự cân bằng lợi ích giữa các bên liên quan. Để giải quyết bài toán này, cần phải có sự chung tay của cả cộng đồng, từ các cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá đến người tiêu dùng.

Đồng bộ các giải pháp liên ngành nhằm tăng hiệu quả quản lý thuế đối với thương mại điện tử Ngày 23/9, tại Tọa đàm “Tăng cường hiệu quả quản lý thuế đối với thương mại điện tử”, các chuyên gia đã thảo luận, đề ...

Dự thảo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi): Khắc phục bất cập, bảo đảm công bằng hệ thống thuế Cho ý kiến về dự án Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi), Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, mục tiêu ...

Chính thức cấm bóng cười, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha Từ 1/1/2025, Việt Nam chính thức thực thi lệnh cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá ...